Miłosierdzie w Nowym Testamencie

Jak rozumiano miłosierdzie w Nowym Testamencie?

W Nowym Testamencie mamy do czynienia z trzema grupami bliskoznacznych terminów określających miłosierdzie.

Pierwszą grupę semantyczną stanowi czasownik eleein i pochodzące od niego eleos oraz eleemon. Znajdują się one głównie u Synoptyków. Czasownik eleein tłumaczy się na język polski przez współczuć, litować się, pomagać z litości, zmiłować się nad kimś. Natomiast od czasów Homera rzeczownik eleos oznacza wzruszenie wobec nieszczęścia, które spotkało drugiego człowieka i czyn płynący z tego uczucia. Przymiotnik eleemon oddaje się w języku polskim przez miłosierny. Wreszcie eleein i pochodne od niego, odnoszą się do wymaganego przez Boga szacunku, jaki ludzie winni wobec siebie żywić. Relacje międzyosobowe powinny być oparte na miłosierdziu, współczuciu, przebaczeniu i życzliwości. Wzór takiego postępowania pozostawia Jezus Chrystus w ewangelicznym nauczaniu: Chcę raczej miłosierdzia niż ofiary (Mt 9, 13).

Drugą grupę znaczeniową na określenie miłosierdzia w Nowym Testamencie stanowią: rzeczownik oiktirmos (Rz 12, 1; 2 Kor 1, 3; Flp 2, 1; Kol 3, 12; Hbr 10, 28) i wyrazy od niego pochodne, a mianowicie czasownik oikteirein (Rz 9, 15) i przymiotnik oiktirmon (Łk 6, 36; Jk 5, 11). Oiktirmos oznacza uczucie tkliwości i współczucie. Tłumaczony jest przez miłosierdzie, zmiłowanie, współczucie. Czasownik oikteirein oznacza okazywać miłosierdzie, litować się. Natomiast przymiotnik oiktirmon jest tłumaczony jako miłosierny. Terminy te wywodzą się od wyrazu oiktos, określającego lament, żałosny płacz nad jakimś nieszczęściem. Dlatego rzeczownik ten oznacza współczujący lament, współczucie, litość. Termin oiktirmos i pochodne od niego używane są w Nowym Testamencie najczęściej na określenie Miłosierdzia Bożego, a mniej na oznaczenie miłosierdzia ludzkiego. Wyrazy: splanchnidzesthai (Mt 9, 36; 14, 14; 15, 32; 18, 27; 20, 34; Mk 1, 41; 6, 34; 8, 2; 9, 22; Łk 7, 13; 10, 35; 15, 20) oznaczający wzruszyć się, zlitować się oraz splanchna (Łk 1, 78) - wnętrzności, stanowią trzecią grupę semantyczną określającą miłosierdzie. Czasownik splanchnidzesthai w przypowieściach Jezusa oznacza miłosierdzie, dobroć, przebaczenie.

W oparciu o powyższą analizę można określić pojęcie ewangelicznego miłosierdzia. Jego treścią jest współczucie płynące z Bożego lub ludzkiego wnętrza dla ulżenia cierpienia i nieszczęścia kogoś drugiego. W tej sytuacji człowiek stara się wejść w stan drugiego, współczując mu w tym, co stało się jego udziałem. Pełen wzruszenia, gotowy jest zaradzić temu przez konkretny czyn. Czymś koniecznym do tego, by być miłosiernym, jest owo współ-czucie, współ-uczestnictwo, współ-cierpienie oraz osobiste spotkanie z nieszczęściem drugiego człowieka.

Przyglądając się terminom określającym istotę miłosierdzia w Piśmie Świętym, zauważamy, że dominuje w nich uczucie współczującej miłości, wrażliwej na ludzką nędzę. Taka miłość wydaje się najbardziej potrzebna człowiekowi. Natura ludzka, skażona grzechem pierworodnym, jest skłonna do upadku. Dlatego człowiek potrzebuje ze strony Boga miłości miłosiernej. Ona w spotkaniu ze złem, a w szczególności z grzechem człowieka, objawia się właśnie jako miłosierdzie. Nowy Testament zachowując dawne, ogólne pojęcie miłosierdzia, nadał mu treść o wiele bogatszą, rozszerzającą jego zakres. Miłosierdzie w Nowym Testamencie wyraża się bowiem w osobie i działaniu Jezusa Chrystusa. On podejmuje się realizacji zbawczego planu Ojca i całkowicie go wypełnia. Miłosierdzie nowo-testamentalne jest rozumiane uniwersalnie: nikt nie jest z niego wyłączony, chyba że sam sprzeciwia się łasce pochodzącej od Boga. To miłosierdzie okazywane jest przede wszystkim w przebaczaniu przez Boga grzechów, chociaż Jego opatrzność dotyczy wszystkich spraw ludzi, a nawet całego świata.

Miłosierdzie okazywane przez Chrystusa prowadzi zawsze do ocalenia człowieka, a także do jego wewnętrznej przemiany. Jezus najpierw wybawia od zła fizycznego, następnie uzdrawia ducha. Nowy Testament podkreśla znaczenie miłosierdzia jako przymiotu, któremu ludzkość zawdzięcza zbawienie i uświęcenie dokonane przez śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Typowym przykładem zbawczego charakteru miłosierdzia Jezusa jest przypowieść o synu marnotrawnym. Obraz miłosierdzia znany ze Starego Testamentu zostaje tutaj pogłębiony. Chociaż słowo miłosierdzie nie występuje bezpośrednio w tekście paraboli, to jednak jego istota zostaje wyrażona przez wskazanie przyczyny skłaniającej ojca do przebaczenia synowi. Zostaje to podkreślone poprzez użycie wyrażenia poruszenie wnętrzności, będącego odpowiednikiem hebrajskiego rakom. W tej przypowieści miłosierdzie przybiera kształt miłości doskonałej - agape, która jest zdolna do pochylenia się nad każdym człowiekiem. Ujmując syntetycznie główne prawdy o Miłosierdziu Bożym w Nowym Testamencie, można sformułować następujące wnioski: Bóg jest miłością litującą się, Ojcem miłosierdzia, bogatym w miłosierdzie. Źródłem miłosierdzia jest miłość Boga do człowieka, który zgrzeszył i odszedł od Niego. Bóg jednak tak umiłował świat, że posłał swego Syna Jednorodzonego, jako ofiarę przebłagalną za ludzkie grzechy, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne (por. J 3, 16). Owocem Miłosierdzia Bożego przejawiającego się w posłaniu Jezusa jest: przebaczenie ze strony Boga, zbawienie, uświęcenie człowieka i uwielbienie Boga. Środkiem zaś, przez który Bóg tego dokonuje, jest obmycie odradzające i odnawiające w Duchu Świętym.


z książki: 101 pytań o Boże Miłosierdzie
autorzy: Piotr Szweda MS i ks. Andrzej Witko